نقش سبک زندگی غربی در کاهش فرزندآوری

سونامی سالمندی جمعیت در آینده‌ای نزدیک، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها و نگرانی‌‌های رهبر معظم انقلاب(دام ظله) و نخبگان دلسوز نظام جمهوری اسلامی ایران است؛ تا جایی که رهبر انقلاب در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در این زمینه فرمود: «یکی از خطراتی که وقتی انسان درست به عمق آن فکر می‌کند، تن او می‌‌لرزد؛ این مسئله جمعیت است».^[1] برای درک مفهوم سونامی سالمندی، کافی است بدانیم که نرخ باروری در ایران از6/4 فرزند در سال 1364 به نرخ 1/6 در سال 1394 سقوط کرده است. همچنین در سال 1390، تعداد ازدواج 874 هزار بود که این رقم در سال 1400، به 570 هزار کاهش پیدا کرد. تعداد طلاق در سال 1390، حدود 143 هزار عدد بود که در سال 1400، این عدد به 200 هزار افزایش یافت. نرخ باروری در سال 1390، 1.79 بود که در سال 1400، نرخ باروری به 1.65 رسید؛^[2] این در حالی است که حداقل نرخ باروری برای حفظ ثبات جمعیت، 2/1 است.
در خطر کاهش جمعیت یک جامعه همین بس که جمعیت، یکی از عناصر قدرت هر کشور و عاملی مهم در رشد و اعتلای فرهنگ و اقتصاد آن کشور است. به همین دلیل اگر جمعیت کشوری به سمت پیری برود، به‌زودی با مشکلات عدیده‌ای همچون نیاز به کار اتباع بیگانه برای تولید و رونق اقتصادی مواجه خواهد شد.^[3] همچنین بحران‌های عمیق خانوادگی و تضعیف اقتدار نظامی و امنیتی یک کشور، از معظلات دیگر کاهش جمعیت است. در این میان عوامل مهمی در کاهش نرخ فرزندآوری موثر بوده‌اند که یکی از مهم‌ترین این عوامل، تأثیر مدرنیته و نفوذ فرهنگ غرب در لایه‌های مختلف زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی ایرانیان است؛ فرهنگی که بر پایه اعتقاد به انسان‌محوری بنا شده است، خوشبختی و لذت بردن بیشتر از زندگی را در محدود کردن تعداد اعضای یک خانواده می‌داند و این کار را با کنترل باروری و کاهش زاد و ولد محقق می‌کند.^[4] گسترش روزافزون ارتباطات بین‌المللی و دسترسی به فضای مجازی نیز سبب شده است بسیاری از ارزش‌های اسلامی جای خود را به نظریات و ارزش‌های پوسیده غربی بدهند. این در حالی است که امروزه این نظریات، کارایی خود را حتی در جوامع غربی نیز از دست داده‌اند.
در این نوشتار برآنیم تا به بررسی مهم‌ترین شاخصه‌های سبک زندگی غربی که تأثیر مستقیمی بر نگرش نسبت به فرزندآوری دارند، بپردازیم تا بتوانیم با آشنایی و مدیریت آسیب‌های ناشی از آن، از پیری جمعیت کشور جلوگیری کنیم.
 
[1]. بیانات در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، 19/09/1392.
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=24721
[2]. نصرنیوز، «کاهش 35 درصدی ازدواج و افزایش 40 درصدی طلاق»، 22/09/1401، کد خبر: 83139.
https://nasrnews.ir/detail/83139
[3]. محبوبه جوکار، «مدرنیته، تغییر سبک زندگی و کاهش جمعیت در ایران»، پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده، ص 41.
[4]. همان، ص 42.