گونه‌های تربیت فرزند

تربیت فرزند یکی از مهم‌ترین وظایف والدین است که تأثیر زیادی بر رشد زیستی، روانی و اجتماعی فرزندان دارد.
امام سجاد(ع) در رسالة الحقوق، یکی از وظایف والدین را تربیت نیکوی ایشان بیان می‌کند.
وَ اَمَّا حَقُّ وَلَدِکَ، فَاَنْ تَعْلَمَ اَنَّهُ مِنْکَ وَ مُضَافٌ إِلَیکَ فِی عَاجِلِ الدُّنْیا بِخَیرِهِ وَ شَرِّهِ و اَنَّکَ مَسْئُولٌ عَمَّا وُلِّیتَهُ بِهِ مِنْ حُسْنِ الْاَدَبِ وَ الدَّلَالَةِ عَلَى رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْمَعُونَةِ لَهُ عَلَى طَاعَتِهِ فَاعْمَلْ فِی اَمْرِهِ عَمَلَ مَنْ یعْلَمُ اَنَّهُ مُثَابٌ عَلَى الْاِحْسَانِ إِلَیهِ مُعَاقَبٌ عَلَى الْاِسَاءَةِ اِلَیهِ؛^[1]
و اما حق فرزندت این است که بدانی او از توست و تمامی خوبی‌ها و بدی‌های او در دنیا به تو نسبت داده می‌شود و تو مسئول تربیت نیکو، راهنمایی او به سوی پروردگارش و کمک کار او در عبادت خدایی. پس با او به گونه‌ای رفتار کن که می‌دانی با احسان‌کردن به او پاداش خواهی دید و با بدی به او نیز کیفر.
این حدیث نشان‌دهندۀ آن است که تربیت در اسلام ارزش فراوانی دارد که به نوعی آن را در مرتبه اول وظیفه والدین و حق فرزند بر ایشان می‌داند.
سعدی دربارۀ اهمیت تربیت فرزند این‌گونه می‌گوید:




چو خواهی که نامت بماند به جای


 


پسر را خردمندی آموز و رأی




که گر عقل و طبعش نباشد بسی


 


بمیری و از تو نماند کسی




بسا روزگارا که سختی برد


 


پسر چون پدر نازکش پرورد




خردمند و پرهیزکارش بر آر


 


گرش دوستداری به نازش مدار




به خردی درش زجر و تعلیم کن


 


به نیک و بدش وعده و بیم کن^[2]




از آنجاکه انسان دارای پیچیدگی‌ها و نیز ابعاد وجودی بسیاری است که جسم و روح او را دربر گرفته است، می‌توان گونه‌های متنوعی را در امر تربیت او تصور کرد؛ از این‌رو مربیان (اعم از والدین، معلمان و مربیان) باید با هر کدام از این گونه‌های تربیتی به تفکیک آشنا شوند و سعی در پرورش آن در متربی خود داشته باشد.
 
[1]. علی بن الحسین(ع)، رساله حقوق امام سجاد(ع)، ص 60-61.
[2]. بوستان سعدی، باب هفتم، بخش 23.