آسیب‌شناسی محتوایی پویانمایی های پرطرفدار بر هویت دینی کودکان

کودکی ریشۀ شکل‌گیری شخصیت، سازه‌های هویت و پیش‌بینی‌کننده آسیب‌های احتمالی در بزرگ‌سالی است. فرایند رشد کودک از مسیر شناخت خود، الگوبرداری و یادگیری از محیط می‌گذرد. کودکان امروز، نوجوانان و جوانان مؤثر فردا و والدان و مربیان آینده خواهند بود. «آنچه بر سر کودکان به عنوان پدر بشر می‌آید، سرنوشت آیندۀ بشر را رقم می‌زند».^[1] در قرآن کریم آمده است: «قُلْ کُلٌّ یعْمَلُ عَلی‏ شاکِلَتِه؛^[2] بگو که هرکس بر حسب ذات و طبیعت خود عملی انجام خواهد داد‏». همچنین حضرت علی(ع) می‌فرمایند: «مَن لَم یتَعَلَّم فِی الصِّغَرِ لَم یتَقَدَّم فِی الکِبَرِ؛^[3] کسی که در کودکی نیاموزد، هرگز در بزرگی اقدام ]مثبتی] نخواهد کرد».
قرارگیری کودکان در معرض کنش‌های اجتماعی غیرمستقیم گاه در نقش رسانه‌ها و گاه در نقش قالب‌های رسانه‌ای همانند پویانمایی، فیلم و ... به جای خانواده و دوستان، موجب تأثیرپذیری کودکان از باورها و ارزش‌ها القایی آنان می‌شود. میان رسانه‌ها می‌توان تلویزیون را به‌مثابۀ در دسترس‌ترین «منبع روایت‌کننده هویت» و پویانمایی را جذاب‌ترین قالب برای کودکان در نظر گرفت.
با توجه به آنکه بیشتر برنامه‌های تلویزیونی، پویانمایی است، نوزادان هم روزانه حدود نیم‌ساعت در معرض تماشای تلویزیون قرار می‌گیرند.^[4] «بر اساس پژوهشی نیز میانگین مدت زمان تماشای تلویزیون در کودکان 6 تا 9 ساله به طور میانگین 88 دقیقه (حداقل س و حداکثر ششصد دقیقه) در شبانه‌روز است».^[5] از طرفی استفاده بیش از هفتاددرصد از برنامه‌های خارجی (پویانمایی) دارای جذابیت فوق‌العاده بصری، صوتی و داستانی در جدول پخش روزانه^[6] سبب شده است کودکان به دلیل تخیل‌پذیری، همانندسازی، توجه، کنجکاوی و تفکر عینی، آمادۀ انواع الگوبرداری از مفاهیم بیگانه شوند؛ درحالی‌که بیشتر پویانمایی‌های موجود توسط کمپانی‌های والت دیزنی^[7] تولید می‌شود و بسیاری از این آثار در پی تخریب، تغییر و تبدیل عناصر هویتی اسلامی است. به عبارت دیگر:
لایه پنهان پویانمایی‌های غربی با هدف تحول روند تربیت دینی فرزندان و در تقابل با مبانی دینی و انقلابی درصدد سوق جهان‌بینی کودکان با رویکردی نرم به سوی مکاتب الحادی غرب می‌باشد.^[8]
هرچند برخی از پویانمایی‌ها تأثیر مثبتی در رشد و شخصیت‌سازی کودکان دارند، در این میان برخی از پویانمایی‌ها آسیب‌های جدی بر هویت دینی کودکان وارد می‌کنند. نظر به اهمیت موضوع، افزون بر آثار مثبت پویانمایی‌ها، این مقاله در پی آسیب‌شناسی محتوای پویانمایی‌ها بر هویت دینی کودکان است.
 
[1]. رضا سربخش و دیگران، «نقش انیمیشن تلویزیونی در احیای آیین‌های نمایشی برای کودکان»، ص 156.‎
[2]. اسراء: 84.
[3]. علی بن محمد لیصی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص 463، ح 8424.
[4]. موسی پورنعمت‌اله و فریبا درتاج، «ارزشیابی پویانمایی‌های دینی تلویزیون جمهوری اسلامی ایران»، ص 157 ـ 182.
.[5]ر.ک به: فاطمه زارع بیدکی و دیگران، «بررسی ارتباط بین عادات رسانه‌ای با اضطراب و ترس در دندانپزشکی»، ص 379.‎
[6]. پژوهش میدانی توسط نگارنده.
[7]. مجموعه کمپانی‌هایی که سهام داران آن صهیونیستی هستند؛ بیشتر پویانمایی‌ها توسط این شرکت‌ها ساخته می‌شود.
[8]. مرتضی عزیزی و شهره پیرانی، «اغوای ضدانقلابی‌گری دینی به کودکان»، ص 92.‎